Canada có thể gia nhập EU khi quan hệ với Mỹ đang căng thẳng?

Mối quan hệ giữa Canada và Mỹ đang gặp nhiều căng thẳng, khiến một số nhà phân tích đưa ra giải pháp nghe có vẻ khó tin – nhưng không hoàn toàn bất khả thi rằng liệu Canada có thể gia nhập Liên minh Châu Âu (EU) không?

Lý do đề xuất Canada gia nhập EU

Ngay cả trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa Canada bằng “sức mạnh kinh tế” nếu Canada không muốn trở thành “bang thứ 51 của Mỹ”, cây bút Stanley Pignal của The Economist đã đề xuất rằng Canada nên tìm liên minh khác. Và theo cách nào đó, cả Châu Âu và Canada đều đang tìm kiếm liên minh mạnh mẽ hơn.

Bài viết của Pignal được xuất bản vào đầu tháng 01/2025 đã gây ra nhiều tranh luận. Một cựu phát ngôn viên của Đại sứ quán Canada tại Paris đã ủng hộ ý tưởng này, cùng với một lãnh đạo phong trào ủng hộ EU tại Vương Quốc Anh. Ngay cả một cựu ngoại trưởng Đức cũng bày tỏ sự quan tâm về vấn đề này.

“Đây là trò đùa, chỉ trích hay đề xuất nghiêm túc? Rất khó để xác định. Nhưng với Tổng thống Mỹ công khai chống đối Canada, việc xích lại gần Châu Âu không phải là ý tưởng tồi.” Nhưng liệu điều này có thực sự khả thi?

Liệu Canada có thể gia nhập EU không?

Điều 49 của Hiệp ước Liên minh Châu Âu quy định rằng bất kỳ quốc gia Châu Âu nào tôn trọng và cam kết nhân phẩm, tự do, dân chủ, bình đẳng, pháp quyền và nhân quyền đều có thể nộp đơn xin gia nhập. Tuy nhiên, khái niệm “quốc gia Châu Âu” không được định nghĩa rõ ràng. “Cái gì được coi là một quốc gia Châu Âu phụ thuộc vào quyết định chính trị” theo ông Dimitrios Argyroulis, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Châu Âu, Đại học Tự do Brussels (Bỉ).

Trước đây, chỉ có một quốc gia ngoài Châu Âu từng nộp đơn xin gia nhập EU là Ma-rốc, nhưng bị từ chối vào năm 1987 với lý do “không phải là một quốc gia Châu Âu”. Tuy nhiên, Canada có thể là một trường hợp khác. Pignal lập luận rằng người Canada có thể coi là “người Châu Âu danh dự” nhờ vào những giá trị chung với EU. Người Canada thường ủng hộ kiểm soát súng đạn, phản đối án tử hình và ủng hộ hệ thống phúc lợi xã hội mạnh mẽ. Những yếu tố này khiến họ có nhiều điểm tương đồng với Châu Âu hơn là với Mỹ. Ngoài ra, hệ thống chính trị và luật pháp của Canada cũng được xây dựng theo mô hình Châu Âu, và hơn một nửa dân số Canada có nguồn gốc Châu Âu.

Liên minh chặt chẽ hơn có thể mang lại lợi ích cho cả 2 bên:

• EU có thể tiếp cận nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào của Canada, bao gồm khoáng sản quý hiếm và nhiên liệu hóa thạch, vốn rất hiếm ở Châu Âu.
• Canada có thể tận dụng thị trường lao động lớn và có trình độ cao của Châu Âu, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào Mỹ.

“Chính phủ Canada phải chuẩn bị cho một thế giới mà Mỹ không còn là đối tác đáng tin cậy như trước” theo Teona Lavrelashvili, một chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu EU Martens ở Brussels.

Liệu việc Canada gia nhập EU có khả thi?

Trên lý thuyết, điều này có thể xảy ra, nhưng trên thực tế thì rất khó thành hiện thực. “Điều đó sẽ không bao giờ xảy ra” theo Steven Blockmans, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Châu Âu ở Brussels.

Hiện nay, EU đã có 10 ứng viên đang chờ gia nhập, trong đó có những nước như Bosnia-Herzegovina, đã chờ đợi hàng thập kỷ. “Hãy nhìn vào tình hình hiện tại” theo Maria Garcia, Giảng viên chính trị tại Đại học Bath (Vương Quốc Anh). “Khi các quốc gia Đông Âu thực sự thuộc Châu Âu còn chưa thể gia nhập, làm sao có thể mở cửa cho một quốc gia không nằm trong khu vực?”

Một cuộc khảo sát gần đây cho thấy chỉ 38% người dân EU muốn mở rộng Liên minh, và hơn 80% cho rằng các thành viên mới phải thuộc Châu Âu.

Hơn nữa, càng nhiều thành viên, EU càng khó đạt được sự đồng thuận trong các vấn đề quan trọng như an ninh và nhập cư. “Ngay cả việc giữ EU như hiện tại đã là một thách thức” theo Ruben Zaiotti, giám đốc Trung tâm EU Jean Monnet tại Đại học Dalhousie, Canada.

Hết đe dọa sáp nhập thành bang thứ 51 đến áp lệnh thuế quan mới, mối quan hệ giữa Mỹ và Canada đang trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết, điều này có thể khiến Canada phải tìm đồng minh mới để hợp tác đôi bên cùng có lợi.

EU và Canada sẽ hợp tác chặt chẽ hơn?

Thay vì trở thành thành viên chính thức, giải pháp khả thi hơn là tăng cường hợp tác giữa Canada và EU.

Theo Michael Emerson, cựu đại sứ EU tại Nga, EU có thể thắt chặt quan hệ với Canada trên các lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, văn hóa đến an ninh.

EU đã có những mô hình hợp tác tương tự, chẳng hạn:

• Na Uy tham gia vào Khu vực Kinh tế Châu Âu (EEA) nhưng không phải là thành viên EU.
• Armenia và Tunisia có quan hệ đối tác chia sẻ tài nguyên với EU.
• Canada đã tham gia Horizon Europe, một chương trình nghiên cứu trị giá 140 tỷ USD của EU, cùng với New Zealand.

EU cũng có thể tạo ra Liên minh đa phương mới, bao gồm các quốc gia dân chủ nhưng không có Mỹ. “Nếu có bất kỳ sự thay đổi nào trong tư duy của EU, đó có thể là việc tăng cường quan hệ đối tác chiến lược, thay vì mở rộng Liên minh” theo Lavrelashvili.

Mỹ vẫn đóng vai trò quan trọng

Ngay cả khi xích lại gần Châu Âu, Canada cũng khó có thể thoát khỏi ảnh hưởng của Mỹ, vì rõ ràng Mỹ vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Canada và Canada cũng phụ thuộc vào Mỹ trong vấn đề quốc phòng và an ninh. “Châu Âu không thể thay thế hoàn toàn Mỹ” theo Lavrelashvili.

Ngoài ra, nếu Canada tiến quá xa trong việc hợp tác với EU, điều này có thể khiến Mỹ phản ứng mạnh mẽ hơn. Hơn nữa, nếu Canada muốn rời xa chủ nghĩa Trump, thì có thể họ đã sai lầm. Hiện nay, chủ nghĩa cực hữu đang gia tăng ảnh hưởng tại nhiều quốc gia EU, bao gồm Đức, Ý, Áo, Bỉ, Pháp, Hungary và Hà Lan. “Canada không thể coi quan hệ với Châu Âu là điều hiển nhiên nữa” theo Lavrelashvili.

Cuối cùng, dù Canada và Châu Âu có chia sẻ nhiều giá trị chung, nhưng trong bối cảnh chính trị hiện nay, có thể Châu Âu và ông Trump lại có nhiều điểm tương đồng hơn so với trước đây.

Để cập nhật thêm các tin tức về Canada và Mỹ, quý vị vui lòng truy cập vào chuyên mục Tin tức của SI Group hoặc liên hệ với đội ngũ chuyên viên của chúng tôi:

🏢: Tầng 44 Bitexco Financial Tower, 02 Hải Triều, Bến Nghé, Quận 1, HCM.

🏛️: Tầng 19, Capital Place, 29 Liễu Giai, Ba Đình, Hà Nội.

☎️: (+84)979 355 355

Khám phá thêm về SI Group

Facebook | Zalo | Linkedin | Youtube

>>> XEM THÊM:

• Canada công bố hành động trả đũa sau khi ông Trump tuyên bố áp mức thuế cao
• 10 lý do Canada không bao giờ có thể trở thành bang thứ 51 của Mỹ
• Thủ tướng Canada Justin Trudeau tuyên bố từ chức, chính sách nhập cư sẽ ra sao?
• Toàn văn bài phát biểu của Tổng thống Donald Trump tại buổi lễ nhậm chức ngày 20/01/2025
• Định cư Canada 2025: Cập nhật mới và dự đoán thay đổi
• Tổng quan dự đoán thay đổi trong chính sách định cư Mỹ 2025