Các quốc gia Caribbean đề xuất yêu cầu cư trú 30 ngày và áp dụng giới hạn hồ sơ CBI hằng năm

Một dự thảo thỏa thuận giữa “Nhóm 5 Caribbean” gồm Antigua và Barbuda, Dominica, Grenada, Saint Kitts & Nevis, và Saint Lucia, đã đề xuất thành lập một cơ quan điều phối khu vực nhằm giám sát các chương trình cấp quốc tịch thông qua đầu tư (CBI).

Đề xuất này, công bố ngày 1 tháng 7 năm 2025, đưa ra kế hoạch áp dụng bắt buộc yêu cầu cư trú, giới hạn số lượng hồ sơ được chấp thuận mỗi năm, và thiết lập các tiêu chuẩn hành chính thống nhất. Cơ quan mới sẽ có trách nhiệm giám sát việc tuân thủ quy định, thực thi các quy tắc và phối hợp chính sách giữa các quốc gia thành viên tham gia.

Hiệp định gồm 92 điều khoản với tên gọi “Hiệp định Thành lập Cơ quan Giám sát Quốc tịch thông qua Đầu tư Đông Caribbean” (EC CIRA), được xem là nỗ lực đầy tham vọng nhất từ trước đến nay trong việc điều phối và quản lý các chương trình CBI trong khu vực, sau nhiều năm phải đối mặt với áp lực từ Bộ Tài chính Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu.

Yêu cầu cư trú bắt buộc

Quy định có tính cải cách mạnh mẽ nhất yêu cầu tất cả công dân mới phải “có mặt thực tế tại lãnh thổ của quốc gia thành viên trong tổng thời gian ít nhất 30 ngày, diễn ra trong hoặc bất kỳ thời điểm nào trong 5 năm đầu tiên kể từ ngày được cấp chứng nhận quốc tịch hoặc nhập tịch.”

Đây là lần đầu tiên các quốc gia ở Đông Caribbean (ngoại trừ Antigua & Barbuda) áp dụng nghĩa vụ cư trú có tính ràng buộc pháp lý trong chương trình của mình.

Yêu cầu này không chỉ dừng lại ở việc có mặt thực tế. Ứng viên còn bắt buộc phải “tham gia một chương trình hội nhập bắt buộc” bao gồm nội dung giáo dục công dân về “pháp luật, lịch sử và các nguyên tắc hiến pháp của quốc gia thành viên tham gia,” cùng các hoạt động định hướng văn hóa.

Việc không tuân thủ có thể dẫn đến các khoản phạt hành chính “không vượt quá 10% giá trị khoản đầu tư đủ điều kiện,” đồng thời có nguy cơ bị thu hồi hộ chiếu.

Giới hạn số lượng hồ sơ hằng năm

Hiệp định thiết lập một cơ chế hạn ngạch theo đó “Hội đồng Quản trị sẽ đề xuất lên Hội đồng một số lượng tối đa hồ sơ có thể được cấp quốc tịch thông qua đầu tư tại từng quốc gia thành viên trong một năm tài chính, dựa trên đánh giá hằng năm về nhu cầu toàn cầu, tác động kinh tế, khả năng tiếp nhận của quốc gia và rủi ro về uy tín.”

Các quốc gia thành viên sẽ có nghĩa vụ báo cáo hằng tháng cho cơ quan điều phối mới về số lượng hồ sơ đã được chấp thuận. Đây là một sự thay đổi lớn so với cơ chế vận hành theo định hướng thị trường hiện nay, trong đó các quốc gia Caribbean cạnh tranh để thu hút ứng viên. Việc áp dụng giới hạn hồ sơ nhằm ngăn chặn tình trạng “thương mại hóa quá mức” quốc tịch và bảo vệ giá trị hộ chiếu thông qua việc kiểm soát nguồn cung.

Dự thảo mới của các quốc gia vùng Caribbean sẽ thực thi các quy tắc và chính sách mới áp dụng cho các quốc gia thành viên

Khung pháp lý điều phối khu vực

Cơ quan Quản lý Chương trình Quốc tịch thông qua Đầu tư khu vực Đông Caribbean dự kiến sẽ vận hành với quyền hạn chưa từng có đối với các chương trình của các quốc gia thành viên.

Cơ quan này sẽ “xây dựng, triển khai và thực thi các tiêu chuẩn và quy trình thống nhất điều chỉnh hoạt động và quản lý của ngành”, đồng thời giữ quyền “tiến hành điều tra và áp dụng chế tài” đối với các hành vi vi phạm.

Thành phần của cơ quan bao gồm Hội đồng Bộ trưởng và Ban Giám đốc, với đại diện đến từ mỗi quốc gia thành viên, cùng với các ứng viên được đề cử từ các tổ chức khu vực.

Thẩm quyền lập quy tập trung

Cơ quan này sẽ nắm quyền kiểm soát điều tiết rộng lớn thông qua khả năng ban hành các chỉ thị ràng buộc và bộ quy tắc thực hành.

Thỏa thuận cho phép EC CIRA “thông qua thông báo bằng văn bản, chỉ đạo một đơn vị được cấp phép hoặc cá nhân/tổ chức được ủy quyền, đăng ký hoặc điều tiết, cũng như Cơ quan có thẩm quyền của quốc gia thành viên, thực hiện các biện pháp cần thiết hoặc chấm dứt các hoạt động vi phạm nhằm đảm bảo tuân thủ”.

Các chỉ thị này sẽ đóng vai trò như quy định bắt buộc thi hành, bao gồm các hoạt động tiếp thị, tính toàn vẹn của hồ sơ và tiêu chuẩn kiểm duyệt chất lượng. Cơ quan này cũng có thể “ban hành bộ quy tắc thực hành liên quan đến các đơn vị được cấp phép và các cá nhân/tổ chức được ủy quyền, đăng ký hoặc điều tiết, cũng như các cơ quan có thẩm quyền thuộc quốc gia thành viên”, trong đó mọi hành vi vi phạm sẽ bị xem là vi phạm điều kiện cấp phép.

Điều này đánh dấu sự chuyển dịch rõ rệt từ cách diễn giải và thực thi thực tiễn tốt nhất mang tính tự chủ tại từng quốc gia sang mô hình lập quy tập trung, qua đó làm thay đổi căn bản mối quan hệ giữa các đơn vị quản lý quốc tịch của quốc gia và cơ quan giám sát khu vực.

Yêu cầu tăng cường thẩm tra lý lịch

Thỏa thuận đặt ra yêu cầu thẩm tra lý lịch toàn diện, bao gồm: “xác minh danh tính đối chiếu với danh sách theo dõi quốc gia, khu vực và quốc tế, cơ sở dữ liệu về các cá nhân có ảnh hưởng chính trị (PEP) và danh sách trừng phạt”; cùng với “kiểm tra lý lịch hình sự từ tất cả các khu vực pháp lý nơi đương đơn đã cư trú hoặc có quốc tịch trong vòng mười năm trước thời điểm nộp đơn”.

Phỏng vấn bắt buộc sẽ trở thành quy trình tiêu chuẩn, theo đó đương đơn phải “tham gia một buổi phỏng vấn trực tiếp như một phần bắt buộc trong quá trình thẩm tra lý lịch và đánh giá hồ sơ”. Yêu cầu này cũng áp dụng cho người phụ thuộc từ 18 tuổi trở lên và những trẻ em trên 12 tuổi nếu có dấu hiệu đáng lo ngại trong quá trình kiểm tra.

Quyền thực thi và điều tra ở cấp khu vực

Cơ quan quản lý sẽ nắm giữ quyền lực thực thi trực tiếp — điều trước đây chưa từng có trong cơ chế điều phối chương trình quốc tịch diện đầu tư (CBI) tại khu vực Caribe.

Các thanh tra có thể “yêu cầu xuất trình tài liệu, hồ sơ hoặc dữ liệu” và “tiến hành vào hoặc kiểm tra bất kỳ cơ sở nào do bên được cấp phép hoặc cá nhân/tổ chức được ủy quyền hoặc đăng ký sở hữu, thuê hoặc sử dụng” trong quá trình điều tra.

Thỏa thuận trao cho điều tra viên quyền “tịch thu, loại bỏ hoặc lưu giữ bất kỳ tài liệu, hồ sơ hoặc thiết bị lưu trữ điện tử nào khi cần thiết” và thậm chí có thể “thu giữ bất kỳ thiết bị hoặc công cụ liên quan nào” với sự cho phép từ lệnh khám xét hợp lệ.

Năng lực thực thi này được mở rộng ra toàn khu vực, bao gồm quyền đình chỉ hoặc thu hồi giấy phép, cho phép Cơ quan EC CIRA loại bỏ các đối tượng vi phạm ngay cả khi cơ quan địa phương phản kháng hoặc không hợp tác.

Cải tổ thời hạn hộ chiếu

Đề xuất mới thực tế tạo ra một hệ thống hai cấp, trong đó “hộ chiếu được cấp cho người nộp đơn hoặc công dân sẽ có thời hạn ban đầu là 5 năm, và chỉ được gia hạn lên 10 năm sau khi có xác nhận từ Đơn vị hoặc Cơ quan có thẩm quyền của quốc gia tham gia rằng các yêu cầu theo điều khoản này đã được đáp ứng.”

Ba quốc gia sẽ cần thay đổi quy trình cấp hộ chiếu hiện tại của họ. Saint Kitts & Nevis, Saint Lucia và Dominica hiện đang cấp hộ chiếu có thời hạn 10 năm ngay từ đầu, nhưng theo đề xuất này sẽ phải chuyển sang thời hạn ban đầu 5 năm.

Chỉ có Antigua và Barbuda hiện đã vận hành hệ thống tương tự, với hộ chiếu có thời hạn 5 năm và được gia hạn lên 10 năm, trong khi Grenada hiện cấp hộ chiếu 5 năm nhưng sẽ được bổ sung lựa chọn gia hạn lên 10 năm sau khi hoàn tất quy trình kiểm tra tuân thủ.

Các chỉ thị mới được kỳ vọng sẽ điều phối và quản lý các chương trình CBI trong khu vực quốc gia Caribbean

Hệ thống gia hạn liên kết với tiêu chuẩn tuân thủ này sẽ ngăn việc cấp quốc tịch trở thành một giao dịch một lần, đồng thời tạo ra các nghĩa vụ liên tục liên quan đến cư trú, hội nhập và các yêu cầu sau nhập tịch khác trong suốt mối quan hệ của công dân với quốc gia mới.

Quản lý tài khoản ký quỹ

Dự thảo đề xuất áp dụng yêu cầu ký quỹ bắt buộc, theo đó các quốc gia phải đảm bảo rằng “các khoản đầu tư đủ điều kiện hoặc đóng góp tài chính theo quy định pháp luật phải được nộp vào tài khoản ký quỹ chuyên biệt, được thành lập và quản lý theo hướng dẫn của Cơ quan.”

Cơ chế này giúp tập trung hóa giám sát tài chính và ngăn việc giải ngân sớm các khoản tiền đầu tư trước khi hoàn tất quá trình thẩm định.

Cơ quan quản lý sẽ ban hành các hướng dẫn liên quan đến “hình thức và nội dung của thỏa thuận ký quỹ” và xác định “các tổ chức được phê duyệt để giữ tài khoản ký quỹ,” qua đó tạo ra hệ thống bảo đảm tài chính thống nhất trên toàn bộ các chương trình tham gia.

Chia sẻ thông tin và từ chối hồ sơ

Điểm quan trọng nhất đối với tiến trình hội nhập toàn vùng Caribe là thỏa thuận quy định rằng các quốc gia “không được chấp nhận, xử lý hoặc phê duyệt bất kỳ hồ sơ xin quốc tịch thông qua hình thức đầu tư nào từ cá nhân có hồ sơ đã bị từ chối bởi một quốc gia thành viên khác,” trừ những trường hợp đặc biệt có sự chấp thuận bằng văn bản từ cơ quan có thẩm quyền.

Một cơ sở dữ liệu tập trung do CARICOM IMPACS (cơ quan an ninh khu vực và phòng chống tội phạm) quản lý sẽ lưu trữ dữ liệu sinh trắc học và lịch sử hồ sơ, tạo nên một cơ chế chia sẻ thông tin tình báo khu vực chưa từng có tiền lệ cho mục đích giám sát chương trình CBI.

Hệ thống chứng nhận đủ điều kiện sơ bộ

Thỏa thuận đưa ra yêu cầu bắt buộc về việc chứng nhận đủ điều kiện sơ bộ đối với tất cả các chủ thể trong ngành. Các quốc gia “không được chấp nhận hồ sơ xin cấp, gia hạn, chuyển nhượng giấy phép hoặc các hình thức uỷ quyền khác đối với bất kỳ đại lý, đại lý uỷ quyền, đại lý tiếp thị, nhà quảng bá, đại lý phụ, nhà phát triển, đơn vị cung cấp dịch vụ thẩm tra lý lịch hoặc đại lý ký quỹ nào nếu đương đơn không sở hữu chứng chỉ đủ điều kiện sơ bộ hợp lệ do Cơ quan cấp.”

Điều này thiết lập các tiêu chuẩn cấp phép ở cấp độ khu vực và cho phép Cơ quan có thẩm quyền đình chỉ hoặc thu hồi chứng chỉ đối với các trường hợp “không còn đáp ứng tiêu chí năng lực và phẩm chất phù hợp” hoặc “cung cấp thông tin sai lệch hoặc gây hiểu nhầm.”

Cơ chế thực thi

Cơ quan sẽ nắm giữ quyền lực thực thi mạnh mẽ, bao gồm quyền áp đặt “việc giảm số lượng tối đa hồ sơ được chấp thuận hàng năm” và “mức phạt tài chính được quy định trước, tính theo mỗi vi phạm chưa được khắc phục, nộp vào Quỹ Tuân thủ” đối với các quốc gia không tuân thủ.

Sau sáu tháng liên tục không tuân thủ, bất kỳ quốc gia thành viên nào cũng có thể đưa vấn đề ra trọng tài bắt buộc, qua đó tạo ra cơ chế trách nhiệm liên quốc gia chưa từng có trong hệ thống điều phối CBI của Caribe.

Lộ trình lập pháp để thực thi

Thỏa thuận yêu cầu phải được phê chuẩn đa phương phức tạp trước khi có hiệu lực. Đại diện chính phủ trước tiên phải ký vào thỏa thuận để thể hiện “cam kết chính trị ban đầu và mong muốn tham gia,” mặc dù hành động này chỉ được xem là “cái bắt tay chứ chưa phải là hợp đồng.”

Mỗi quốc gia tham gia sau đó phải chính thức phê chuẩn thỏa thuận thông qua quy trình lập pháp riêng, thường bao gồm việc trình lên quốc hội, xem xét tại ủy ban, và thông qua luật phê chuẩn.

Thỏa thuận quy định hiệu lực “vào ngày thứ ba mươi kể từ ngày nộp văn kiện phê chuẩn thứ năm,” đồng nghĩa với việc ít nhất năm quốc gia phải hoàn tất quy trình lập pháp trong nước của họ.

Các quốc gia có thể áp dụng tạm thời một số điều khoản theo Điều 90, cho phép bắt đầu thực hiện các khía cạnh hoạt động như thành lập hội đồng và thu phí trong khi chờ phê duyệt chính thức. Thỏa thuận cũng cho phép các quốc gia Caribe khác gia nhập sau nếu đáp ứng được các tiêu chuẩn quy định. Thành công của nỗ lực phê chuẩn qua năm hệ thống lập pháp khác nhau sẽ quyết định liệu cuộc cải cách quản lý này có thể chuyển từ đề xuất thành luật ràng buộc hay không.